Rewolucja w Chile

Od kilku tygodni w Chile trwają zamieszki. Tak eufemistycznie rzecz ujmując. Zginęło już ponad dwadzieścia osób, w kraju jest stan wyjątkowy, kraj jest całkowicie sparaliżowany i zasadniczo nic nie działa, parlament został ewakuowany ze stolicy.

W skrócie to wygląda jak rewolucja.

Drobne zajawki się pojawiają gdzieś tam w mediach, ale ogólnie temat jest dla większości świata nieistotny. A niesłusznie, bym powiedział że to jedno z najciekawszych obecnych wydarzeń (a czasy przecież obfitują w ciekawe wydarzenia...)

Formalny powód tego był tak absurdalnie błahy jak tylko mógł być. To była drobna (naprawdę drobna) podwyżka cen biletów na metro w Santiago. Ale ten kraj się gotował. Nawet w miarę ustawieni i o raczej prawicowo- kapitalistycznych poglądach Chilijczycy, których spotkałem z 3-4 miesiące temu mieli najwyraźniej dość. Nie swojej sytuacji, ta była dobra, a ogólnego wyzysku kraju przez kapitalistów.

Dla ludzi z Polski, gdzie nawet Balcerowicz z Buzkiem i Millerem nie rozmontowali całego systemu zabezpieczeń społecznych sytuacja chilijska jest trudna do wyobrażenia.

Ale poczytajcie czego względnie udało się uniknąć w Polsce. Zacznijmy od tego, że Chile jest nieco bogatszym i wyraźnie droższym do życia krajem niż Polska.

Oraz był sobie tam bandyta, który oprócz wymordowania kilkudziesięciu tysięcy ludzi jeszcze zaprosił prokapitalistycznych szaleńców do zarządzania ekonomią kraju. I ci chłopcy zrobili reformę emerytalną, kopiowaną dookoła świata, w tym w Polsce, chwaloną przez miłośników "wolnego rynku". Reforma ta polegała z grubsza rzecz biorąc na sprywatyzowaniu emerytur, wysyłaniu składek do "kompetentnych zarządców" i oczekiwaniu, że to przyniesie zyski i pozwoli jakoś przeżyć emerytom. Wszystko się zgadza, firmy zarządzające dostały pieniądze i zgarnęły zyski i wypłacają pieniądze emerytom, które pozwalają jakoś przeżyć. Tak konkretnie to wypłacają zwykle równowartość niecałych 600 zł. Przekładając na polską siłę nabywczą to byłoby ok 500 zł. Miesięcznej emerytury.

Do tego służba zdrowia jest całkowicie prywatna. Całkowicie, to znaczy całkowicie. Nie ma nie tylko państwowych, bezpłatnych lekarzy, ale nawet państwowego systemu ubezpieczeń.

Oczywiście można powiedzieć, że z tak "delikatną" rzeczywistością stykają się pracownicy niewykwalifikowani, którzy całe życie zasuwali przy przysłowiowej łopacie, ale gdyby mieli wykształcenie, to ich życie wyglądałoby inaczej.

Hmmm..., niezupełnie. Otóż szkolnictwo wyższe w Chile jest całkowicie prywatne. Nawet jeśli są to państwowe uniwersytety, to działają one na zasadach rynkowych i łupią niemiłosiernie za możliwość uzyskania tytułu, który może być przepustką do przyzwoitego życia. A raczej mógłby być, gdyby nie subtelna konieczność zaciągnięcia sporych kredytów na te studia i ich spłacenia. Czyli w skrócie dla zwykłych ludzi możliwość wyrwania się z dziadostwa w pierwszym pokoleniu nie istnieje. Ludzie będący z racji wykształcenia w klasie średniej w pierwszym pokoleniu po prostu spłacają długi i akumulują minimum majątku. Typu dom na przedmieściach. I co najwyżej mogą własne dzieci wysłać na studia i zapłacić sporą część czesnego i zapewnić im już łatwy start. 

Ale ta właśnie skala dominacji systemu kapitalistycznego dokładnie spowodowała skalę reakcji. Płoną supermarkety, stacje benzynowe, punkty poboru opłat na autostradach i właściwie wszystko co się kojarzy z systemem w którym wąska grupa uzyskuje przywileje pozwalające na czerpanie astronomicznych zysków z kontroli nad infrastrukturą i każdą możliwą ścieżką prowadzącą do przyzwoitego życia. Każdy kto jechał polską A2 i wyobrazi sobie cały kraj tak zorganizowany bez trudu zrozumie o czym mowa. 

Oraz do tego wrażenie, że właścicielami kraju jest kilka prominentnych rodzin oraz zachodni kapitał faktycznie rabujący największy majątek tego kraju, czyli złoża metali. Tak, rabujący. Co też usłyszałem od tychże prawicowych chilijczyków. Jak mi wyjaśniono, kopalnie płacą podatki zależne od średniej ilości miedzi w złożu. Co pozornie jest rozsądne i uczciwe, ale... Miedzi w dziś eksploatowanych złożach jest ok 1%. Trzeba odrzucić 99% tego co się wykopało. Tyle że w procesie tego odrzucania przy okazji koncentruje się inne metale, zwłaszcza o większej masie właściwej. Co oznacza zasadniczo droższe. I te tailings (po angielsku i też w chilijskim hiszpańskim, nie wiem jak to będzie po polsku) są po prostu nieopodatkowanym bonusem dla firm wydobywczych. W niektórych miejscach znacznie ważniejszym niż sama miedź. Jak widać, zwykli ludzie wiedzą o dość wąskich aspektach polityki podatkowej, ale te właśnie aspekty mają znaczenie dla prosperity kraju. Który przecież opiera się na kopalniach. I może żyć z nich znakomicie lub.. tak jak dziś. 

Każdy, po prostu każdy w tym kraju widział, że albo jest w relatywnie zamożnym kraju skazany na balansowanie na granicy fizycznego przeżycia, albo na ryzykowanie wszystkiego w imię minimalnie lepszej przyszłości. A tymczasem garstka lokalnych oligarchów i międzynarodowych koncernów spija śmietankę z górniczego eldorado. 

Taką mamy sytuację społeczną i polityczną. Obecny protest to jest po prostu pełnoskalową rewolucja. I to trzeba przyjąć do wiadomości. Rewolucją, która może mieć problem z jasnym sformułowaniem postulatów i linii politycznej. Aczkolwiek, gdyby wystąpił tam polityk z wiarygodną propozycja nacjonalizacji kopalń i, jeszcze lepiej, sfinansowania w ten sposób szkolnictwa wyższego, opieki zdrowotnej i działania infrastruktury, to by pewnie natychmiast wygrał każde wybory. Ale o ile wiem, takiej propozycji nikt z maistreamu nie składa. Więc zarząd i akcjonariusze KGHM też mogą spać spokojnie.

To co ja przewiduję jako najbardziej prawdopodobny przebieg wydarzeń, to wygaśnięcie lub pacyfikację obecnych protestów, ale nie zapomnienie. Z milionów ludzi którzy w tym uczestniczą, część po prostu zacznie się zastanawiać jak dokładnie zmienić kraj, inna część jak przeprowadzić tam skuteczna zmianę. Te grupy kiedyś się spotkają i ruszą zmieniać. Może wejdą do dzisiejszych struktur politycznych i nikt z zewnątrz nie zauważy nawet zmiany szyldu, a może rusza z własną partią. 

Ale jedno jest pewne- Chile to jest kanarek w nomen-omen kopalni. To są rzeczy, które są problemem, czy przekleństwem dookoła świata. Chyba nigdzie w takim natężeniu, ale to nie jedyny kraj, gdzie ludzie widzą brak swoich perspektyw i wyzysk ze strony kapitału.