Ukraina jeszcze dalej, czyli Gazprom i car jest nagi

Według mnie na dziś sytuacja jest rozwiązana, zgodnie z tym co twierdziłem wcześniej. Putin przegrał. On osobiście. Postawił na szali zakład, że zachodnie mocarstwa (cokolwiek o nich nie sądzić jeszcze jakąś siłę mają) nie zareagują na aneksję Krymu i/lub destabilizację Ukrainy. I przegrał. Tak jak się przegrywa zakład. Tylko, że on na szali postawił całą ideologię imperializmu rosyjskiego.

Obywatele Rosji zadają sobie co jakiś czas pytanie, dlaczego żyją na tak relatywnie niskim poziomie materialnym i słyszą odpowiedź, że trzeba utrzymywać imperium. Ta odpowiedź jest zupełnie dobra. Za imperium można poświecić drugi plaster szynki na chlebie z masłem i wszystko w porządku. Tylko jeśli przywódca tego imperium utrzymać nie potrafi to ma prze....

Bo, najzwyczajniej w świecie pojawia się pytanie: gdzie jest mój plaster szynki i kto go zjadł. Odpowiedź: oszukali nas i okradli, ale odbijemy - jest dobra. Odpowiedź: nie ma i nie wiemy gdzie - jest zła.

Zła odpowiedź kończy się we wschodniej despotii żądaniem głowy.

Dziś czasy mamy jednakże trochę inne i na przykład Chruszczow po dymisji jeszcze żył. Putin być może też przeżyje. Może nawet utrzyma się na stołku. To ostatnie to zresztą byłoby najlepsze dla wszystkich rozwiązanie.

Bez poważania międzynarodowego i krajowego, zmuszony do sprzedaży surowców, siłą rzeczy odwróciłby proces stopniowego odzyskiwania siły i wpływów przez Rosję.

Alternatywy są dwie: najbardziej prawdopodobna, czyli domęczenie się do końca kadencji i oddanie władzy, mniej lub bardziej dobrowolne, komuś z ekipy, kto będzie tolerowany przez społeczność międzynarodową, albo kryzys i obalenie władzy w stylu ukraińskim. To ostanie jednak uważam obecnie za raczej nieprawdopodobne, ponieważ najważniejsze w tym wszystkim jest coś zupełnie innego.

Dyplomacja gazowa poniosła w całej rozciągłości klęskę. Każdy klient Rosji, jeśli miał odrobinę myślenia państwowego i instynktu samozachowawczego zrobił co mógł, aby się od Rosji jako monopolisty uwolnić (w Polsce niestety tylko rząd Kaczyńskiego w ogóle działał w te stronę, ale na szczęście Tusk to olał zamiast zepsuć).

To wszystko jednak ma oczywiście swój fundament, którym jak zwykle jest energia. I prawda, jak wszyscy podejrzewają, chodzi o gaz - tylko z zupełnie innej strony, niż wszyscy podejrzewają...

Niemcy nie potrzebują już rosyjskiego gazu. Mogą z niego zrezygnować w całości jutro, z bardzo drobnymi uciążliwościami, lub za powiedzmy dwa lata - wtedy nikt by tego nie zauważył. Kupują, bo jest im wygodnie, ale nie są w żadnym stopniu od niego uzależnieni. Byli, owszem,10 lat temu. Dziś to Gazprom ma problem.

Wyjaśnieniem jest OZE, a przede wszystkim energetyka wiatrowa. Według zasad działania sieci energetycznej (zasad dla wykorzystania z OZE, oczywiście) siec ma obowiązek przyjąć cały prąd wyprodukowany przez OZE, a następnie kupuje dalej, od kolejno najtańszego w produkcji. W ten sposób, przy relatywnie stałym zużyciu, działających tradycyjnych elektrowniach i umiarkowanym eksporcie prądu, najbardziej traci najdroższe źródło energii. Najdroższa jest produkcja z oleju, ale takowej już praktycznie w kontynentalnej Europie nie ma, następny jest gaz. I w tym miejscu się dzieją najciekawsze rzeczy.

Otóż: zużycie gazu do celów energetycznych w Niemczech leci na pysk. Tak, to jest najlepsze określenie. Przy mało zmienionym poziomie zużycia grzewczego, łączne zużycie rosło ze znaczną roczną zmiennością:

od roku 1990 i 2293 petajouli, do 2006 roku i 3312 petajouli .

Od tego roku widać spadek: w 2012 łączne zużycie wyniosło 2954 petajouli. Co istotne: Niemcy maja swoje złoża i oczywiście najpierw korzystają z nich, a dopiero potem z importu z krajów ościennych, na końcu zaś potrzebują gazu z Rosji. Gaz z Rosji jest też pierwszym, z którego rezygnują.

Wiadomo, ze niemieckie wydobycie w tym czasie spadło z ok 600-650 PJ do 390 PJ w 2012 roku. Wiadomo, ze import z Rosji i Holandii był w 2012 roku praktycznie równy i wynosił po ok. 650 PJ. Stad wnioskując, można prawie cały spadek konsumpcji przypisać zmniejszonym zakupom z Gazpromu. To by dawało 358 PJ, powiedzmy, ze w związku ze spadkiem wydobycia na Morzu Północnym przyjmiemy 300 PJ.

To i tak jest 1/3 poprzedniego rosyjskiego eksportu do Niemiec, który stanowi prawie 30% sprzedaży eksportowej Gazpromu.

Teraz możemy przejść do poziomu uzależnienia Niemiec od importu surowców energetycznych z Rosji. Dla całości sprawy nie ma on praktycznie znaczenia. Produkcja energii elektrycznej z gazu to obecnie poniżej 9%, z czego mniej niż 1/3 to import z Rosji. Czyli mówimy o mniej niż 3% paliwa do produkcji energii elektrycznej. Należy przy tym zwrócić uwagę, ze prąd z gazu się produkuje wtedy, gdy jest on absolutnie potrzebny i nie ma innej możliwości, poza oczywiście blackoutem lub brownoutem (czyli zmniejszeniem napięcia w sieci w związku z brakiem mocy).

Czyli: skoro niemiecka sieć energetyczna jest najlepsza i najbardziej niezawodna na świecie, spośród krajów większych niż mikropaństwa, to odcięcie od rosyjskiego gazu spowoduje najwyżej obniżenie niezawodności do poziomu USA, UK, czy Włoch. A i to niekoniecznie- więcej w dalszej części wpisu.

Reszta gazu idzie na ogrzewanie. Poziom zużycia energii do ogrzewania w Niemczech jest pomijalny. Ile wyjdzie tyle jest i w zasadzie jest to czysty zbytek, z którego można w skrajnych warunkach zrezygnować bez większego problemu.

W razie potrzeby obniżenie temperatury w fabrykach z 22 do 15 i w domach z 26 do 19 stopni to niewielki problem, także niewiele wpływający na komfort życia. Ot, trzeba czasem sweter założyć. Tyle prawdopodobnie wystarczy aby zrezygnować z rosyjskiego gazu w całości.

Z rzekomego uzależnienia, czyli importu rzędu 25% okazuje się , ze 10% nie istnieje, a pozostałe 15% to tylko wygodnictwo zamożnego, z którego to wygodnictwa można zrezygnować z dnia na dzień i narzekać, albo ze stosownym wyprzedzeniem i planem i tego nie zauważyć.

Podsumowując sytuację: w ciągu ostatnich 6 lat popyt na gaz z Gazpromu, uwzględniając tylko Niemcy, spadł o 10% całkowitego eksportu. Teraz patrzymy na dalsze pozycje. Widzimy tu Włochy. Zużycie gazu jest tam spore i uzupełnia istotnie produkcję prądu z elektrowni wodnych. Problem dla Gazpromu polega na tym, ze przy zupełnie dobrych warunkach słonecznych Włoch, fotowoltaika może konkurować z importem gazu.

Następny istotny klient Gazpromu - i tu zdziwienie - Ukraina. I następny problem: w czasie rządów pomarańczowych uchwalono ustawę o OZE która była, jak ja bym to określił, kopią niemieckiej w wersji dla biednych. Umiarkowane, ale rozsądne wsparcie dla sprawdzonych technologii - wiatru, PV i malej hydro i nic więcej, żadnego inwestowania w nowe przełomowe technologie, istotą była niezależność od importu gazu.

I zadziałało: razem z innymi działaniami, oszczędnościami oraz bankructwami szczególnie energożernych fabryk, zużycie gazu na Ukrainie w latach 2009 - 2013 spadło o 40%. Taka liczba to nie są żarty. Jasne, to były proste rezerwy, ale z każdej strony Gazprom miał konkurencje. I to najbardziej perfidną, wcale nie innych dostawców, tylko konsumentów mających tańsze technologicznie alternatywy.

Razem cala ta energetyka odnawialna wcale nie produkuje wielkich ilości energii, ale jak widać wystarczające, aby solidnie zaszkodzić Gazpromowi, a przez to całej Rosji. W normalnej sytuacji nie byłby to wielki problem, ale w obecnej jest to początek problemów. Podstawowym było i nadal jest oparcie całej koncepcji polityki Rosji o dogmat niezastępowalnosci rosyjskiego gazu.

Teraz się okazało, ze był to strategiczny błąd, który spowodował cały zestaw innych problemów. W ramach realizacji tej rosyjsko-gazpromowej polityki inwestowano olbrzymie kwoty w zagospodarowanie nowych pól w najbardziej odludnych i niegościnnych miejscach na ziemi, co się w oczywisty sposób przekładało na koszty, oraz w:

największy strategiczny błąd Rosji, czyli Rurociąg Północny

Z punktu widzenia doktryny polityki gazowej był to świetny projekt, zwłaszcza, ze to Niemcy dali na to kredyt. Jak teraz ten gaz Niemcom jest potrzebny nie do przeżycia, a do ekstra komfortu, z którego można przecież jutro zrezygnować, to sytuacja nie jest taka fajna. A jeszcze niedawno, może nawet w zeszłym tygodniu, zakończono przebudowę rurociągu z Polski do Niemiec i obecnie można pompować gaz także w druga stronę.

Podejrzewam, ze w pilnym trybie spokojnie można w ten sposób przebudować także rurociągi prowadzące z Polski na Ukrainę w ciągu miesięcy, czyli przed najbliższą zimą. W tej wersji Rurociąg Północny jest olbrzymim obciążeniem dla Gazpromlandi, bo Niemcom nie odważą się zakręcić kurka. Nie tylko nie maja żadnego pretekstu, ale jeśliby nawet mieli prawdziwy powód, i tak by to spowodowało zjednoczenie niemieckich władz, społeczeństwa i biznesu pod hasłem zakończenia zakupów z Rosji.

Słowem - gdzie się nie obrócić, dupa z tylu…

A teraz załóżmy taki scenariusz: Rurociągiem Północnym bezpiecznie płynie gaz, to się nie zmieni. Nowe instalacje PV w tym roku w Niemczech dochodzą do takiego poziomu, ze poza sezonem grzewczym, import gazu z Rosji jest niepotrzebny (bardzo prawdopodobne). Aby z punktu widzenia Niemiec coś z tym pasztetem zrobić, można gaz wyeksportować do Polski (już przygotowane), ale w Polsce tez zasadniczo gazu się używa tylko do ogrzewania, na cele przemysłowe spokojnie wystarczają krajowe złoża.

Dalszym, oczywistym rozwinięciem tego pomysłu jest wysłanie tego gazu na Ukrainę, która go potrzebuje. Problem polega na tym, ze Ukraina go bierze bezpośrednio z Rosji, a Niemcy tez maja w umowie klauzule o nieodsprzedawaniu dalej, znaczy odbiorą czy nie, potrzebny czy nie, płacić trzeba, odsprzedać nie można.

Dalej rozwiązanie się narzuca samo: załatwić zamkniecie połączeń gazowych na granicy Rosji i Ukrainy tak, aby wyglądało to w całości na winę Rosji, i dzięki temu mieć uzasadnienie humanitarne do naruszania umowy z Gazpromem i odsprzedawania gazu z Rurociągu Północnego dalej, znaczy do Polski i Ukrainy.

Niemcy zostają gwarantami bezpieczeństwa energetycznego Polski i Ukrainy, oraz już absolutnie podstawowym klientem Gazpromu, który może sam stawiać warunki. Gazu z Rosji generalnie będzie mniej, bo rurociągi przez Ukrainę to nadal zupełna podstawa, ale ten gaz, jak już wspominałem, nie jest tak bardzo potrzebny, a przy patriotycznej akcji oszczędzania energii - w ogóle. W ten piękny sposób Gazpromlandia traci mniej-więcej połowę sprzedażny na najlepiej płacącym rynku. Gazprom w takiej sytuacji ląduje od razu w dość nędznej pozycji. Ma do spłaty kredyty na olbrzymie rozgrzebane inwestycje, z których gaz by może i byłby opłacalny, gdyby trafił do Europy. Tak samo ma do spłaty kredyty za ta nieszczęsna bałtycką rurę. Tez niemałe.

Z dobrych wiadomości dla Rosji i Gazpromu - Chińczycy kupią ten nieszczęsny gaz i zapłacą bez problemów. Zła wiadomość jest taka, że zapłacą gdzieś polowe tego co Europa. Jeszcze gorsza, że bezpośredniego połączenia nie ma. Dobra wiadomość połączenie jednak jest, ale znów gorsza, oczywiście przez Kazachstan…Tą relatywnie nową rurą już wędruje gaz z Azji Środkowej do Chin, z pominięciem Rosji.

Generalnie otwarcie tego rurociągu to była dla Rosji dość marna wiadomość, bo poprzednio kupowali za śmieszne pieniądze gaz z Uzbekistanu i Turkmenistanu i sprzedawali go do Europy. Teraz ten biznes przejął Kazachstan, wysyłając do Chin, co oczywiście robi już od kilku lat kolejna wyrwę w budżecie Gazpromu.

A na deser wszystkiego, adding insult to injury, Kazachstan w zeszłym tygodniu podpisał z Chinami umowę kredytowa: pożyczyli 700 mln dolarów na druga, większa nitkę tej rury. Wystarczy na przesłanie całego gazu z Azji Środkowej lub części rosyjskiego do Chin. A ze Gazprom po zamknięciu ukraińskich rurociągów nie miałby innych odbiorców, to będą sprzedawać za tyle, ile im Chińczycy łaskawie zapłacą, oraz zapłacą za tranzyt stawki, jakich zażąda Kazachstan.

Tu przypomnę jeszcze raz: tradycyjna przyjaźń kazachsko-rosyjska jest jeszcze głębsza, niż była polsko- radziecka w latach 1920 i 39. Oni ich po prostu mieli na karku dłużej i dokładniej, dostając w spadku po ZSRR dwie z trzech największych katastrof ekologicznych. Żadnych złudzeń, każdy Kazach, a już zwłaszcza ich obecny dożywotni prezydent zrobi wszystko, aby podkopać, a najlepiej wykończyć obecna Rosję. I jest ku temu w idealnej pozycji: jednego z dwóch ostatnich sojuszników (obok Białorusi).

Teraz: niesamowicie sprawna polityka ukraińska, która, wspólnie z polska przekonała świat, ze padła ofiara bezpodstawnej agresji, a zrównanie Putina z Hitlerem doszło tak daleko, że w parlamencie USA Republikanie współpracują z prezydentem, co się chyba z obecnym prezydentem jeszcze nie zdarzyło.

Oczywiście, poza gazem jest jeszcze ropa, która o niebo łatwiej transportować i bez której znacznie trudniej się obyć. Ta od Rosji będzie kupowana, tylko bardzo możliwe, ze Niemcy sami przyspiesza program uniezależnienia się od ropy w transporcie, a jeszcze istotna cześć ogrzewania odbywa się tam za pomocą oleju opalowego. To jest możliwe do relatywnie szybkiej zmiany, wymaga tylko odpowiedniej ilości fachowej kadry, kasy i determinacji. Na razie im brakuje tego ostatniego, ale to się właśnie w tym tygodniu zmienia.

Poza tym Rosja w eksporcie ropy tez jest właściwie uzależniona od rurociągów. Transport ropy przez porty Północy wymaga tankowców z klasa lodowa, a tych jest mało i obecnie w cenie, przez Bałtyk możliwe, ale tu są ograniczenia wielkości utrudniające korzystanie z tankowców, a przez Morze Czarne prawie wykluczone bo są tam problemy z przepustowością Bosforu i Turcy bardzo krzywo patrzą na ładunki niebezpieczne w środku ich największego miasta (a jeszcze krzywiej jak to będzie Rosja robić). Na dalekim wschodzie brakuje infrastruktury przesyłowej, a zresztą tez jest problem z lodem. Kolej jest generalnie droga, a i tak zapuszczona, bez nowych inwestycji (o co mają pretensje Chińczycy). Pozostają rurociągi, które prowadza do Europy, lub istnieje zupełnie nowy, do Chin. Przez Kazachstan....

W tej układance o takim drobiazgu jak jeszcze świeże, z końca ubiegłego roku umowy o niemieckim wsparciu dla kazachskiego planu rozwoju energetyki odnawialnej to nawet nie ma co mówić.... Dziwne jakby tego nie było.

W trakcie pisania sobie sam odpowiedziałem na wątpliwości z początku artykułu, zwłaszcza, ze z przerwami go piszę dwa dni, podczas których się dużo wydarzyło. Obecnie, moim zdaniem, dla uratowania putinowskiej kliki jedyną nadzieją jest szybka diagnoza raka mózgu, o którym się już mówiło. W razie problemów z diagnozą, albo stosownym glosowaniem nad usunięciem z urzędu z powodu stanu zdrowia, wschodnia tradycja medyczna mówi, ze ołów bardzo przyspiesza śmiertelne skutki raka mózgu, zwłaszcza u władców....

Choć z drugiej strony Rosja z coraz większymi problemami i uzależniona od widzimisię Niemiec i Chin oraz płacąca ciężkie frycowe dla Kazachstanu wszystkim się podoba. Wszystkim. I to jest słowo klucz. Właściwie nie ma ani jednego państwa, czy poważnej grupy interesów (czy to banksterka, czy lobby gejowskie) w którego realnym interesie jest poparcie Rosji w dzisiejszym kształcie. Za to w razie czego niepodległe państwa Tatarstanu i okolic - tu Kazachowie i Turcy pomogą, jakieś niepodległe państewko wokół Wołgogradu…. jak wcześniej pisałem - lista chętnych do pomocy jest już bardzo długa. I może w nieco okrojonej Rosji nawet już wtedy ten Putin nie będzie nikomu przeszkadzał.…..

A uprzedzając pytania o dane tu do ściągnięcia (po niemiecku) jest szczegółowe zestawienie niemieckiego matriksu energetycznego za lata 1990-2012, większość wniosków jest właśnie na podstawie szczegółowej analizy tego. Tu dla odmiany dane o zużyciu energii w ogrzewaniu. Pozostałe można łatwo wyguglować, zwłaszcza te z Kazachstanu, bo zdaje się, że media tam są tak bardziej rządowe i podają dość obszernie dane o inwestycjach i umowach rządowych.