O znaczeniu głupoty w dziejach świata, czyli efekt motyla

Jeśli wszyscy ludzie się zachowują zwyczajnie i racjonalnie- sporo można przewidzieć. Ale są oczywiście zachowania, które są głupie. Zwyczajna, ludzka głupota wynikająca z arogancji i/lub kompletnego braku umiejętności niezbędnych w danym miejscu i czasie- i prowadzić to może do całkiem nieoczekiwanych efektów. A ileż późniejsi historycy- determiniści muszą się namęczyć, aby coś z tego złożyć, aby się nie wydało, że własny narodowy generał (może niekoniecznie bohater) był zwyczajnym idiotą, albo, że wielkie zwycięstwo nie było wcale tak wielkie, bo mając za przeciwnika kompletnego durnia to było jak kopanie leżącego.

Znakomitym przykładem tego jest inwazja brytyjska na Buenos Aires w roku 1807, wówczas jeszcze części Korony Hiszpańskiej i w tym czasie sojusznika napoleońskiej Francji. Dowódcy floty brytyjskiej (a może zaokrętowanej armii- nikt się później nie chciał tym chwalić), która właśnie wracała z udanej inwazji Afryki Południowej postanowili z rozpędu zająć jeszcze kolonie hiszpańskie w dorzeczu La Platy. Medal i awans zawsze się przyda....

Na początku szło dobrze- bez większego trudu zajęto Montevideo i pokonano większość oddziałów hiszpańskiej armii w tym regionie. Akurat Montevideo było (i właściwie nadal jest) dość kluczowym miejscem w tym rejonie świata- ponieważ był to jedyny głębokowodny port w rejonie, zresztą Stare miasto jest położone na półwyspie, trudnym do obrony przed inwazją z morza, a zajęcie go i utworzenie bazy wypadowej i zaopatrzeniowej jest niezbędne przed jakimkolwiek atakiem na Buenos Aires (przynajmniej w ówczesnej technologii).

A kwestia technologii ma właśnie w tej sprawie spore znaczenie- trzonem ekspedycji brytyjskiej był regiment 95. Bardzo ciekawa jednostka, wyprzedzająca pod każdym względem swoje czasy. Regulamin kładł duży nacisk na umiejętność korzystania z terenu i jego osłony, nie walczono w ścisłym szyku (co w tamtych czasach było powszechną normą), wzajemne krycie się ogniem, nacisk na celność strzelecką, itp. Znacznie zmniejszony dystans pomiędzy oficerami i żołnierzami- brak kar cielesnych, a nawet wspólne posiłki. Z widocznych różnic- były to zielone mniej-więcej maskujące mundury zamiast czerwonych i, co najistotniejsze dla sytuacji- Baker`s Rifle. Była to pierwsza seryjnie produkowana, z częściami zamiennymi, gwintowana broń. Wyposażono w nią do tego czasu jeden z batalionów regimentu 60 i właśnie regiment 95. Zarówno zasięg jak i celność rifle była nieporównywalnie lepsza niż używanych wówczas muszkietów- w wypadku niegwintowanego muszkietu trafienie w sylwetkę człowieka z odległości 50 m było raczej kwestią przypadku, w wypadku rifle normalny zasięg celnego strzału to 200- 300 m. Za to ładowanie (do czasu wymyślenia nowego typu pocisku w latach 30-tych XIX w.) trwało ok 2 min. i nie można było założyć do tego bagnetu (przynajmniej do pierwszych modeli produkcyjnych, a o tych tu mówimy).

Więc- tak wyposażony i wyszkolony pułk najpierw na przedmieściach Buenos Aires (obecna Plaza Miserere) prawie rozstrzelał ostatnie hiszpańskie oddziały w tym regionie, zdobywając część artylerii, ale kosztem odłożenia zajęcia miasta o dwa dni. W tym czasie dowództwo obrony Buenos Aires zdołało przygotować plany, organizację (ok, ta już istniała) i rozkazy dla lokalnej milicji, a także przekuć przejścia pomiędzy domami. 5 lipca 1807 roku wojska brytyjskie weszły do miasta- w myśl kompletnie idiotycznych rozkazów podzielone na 12 kolumn (niecałe 3000 żołnierzy !!!) mające poruszać się różnymi trasami w celu zajęcia kluczowych obiektów, którymi były kościoły i siedziba wicekróla. Co jest oczywiście do przewidzenia w wąskich uliczkach rifles były raczej bezwartościowe i choć połowa żołnierzy była uzbrojona w muszkiety i tak nic to nie dało wobec ciągłego ostrzeliwania z okien i dachów, gdzie obrońcy swobodnie się przemieszczali przejściami wykutymi w ścianach budynków. Skracając historię- 7 lipca generał Whitelocke poddał wszystkie jeszcze pozostałe oddziały, które po rozbrojeniu i odebraniu sztandarów zostały zwolnione. Trzeba tu oddać sprawiedliwość brytyjskiej armii- po powrocie na wyspy tenże generał został przez sąd wojskowy pozbawiony stopnia i wydalony z wojska jako „nieprzydatny dla służby Koronie”, co chyba stanowi dość rzadki przykład tak drakońskiej kary za same błędy w dowodzeniu.

Ale historia ta by była drobnym incydentem, gdyby nie jeden drobiazg- po tym dniu największy na świecie skład najnowocześniejszej wówczas broni znajdował się w Buenos Aires. Wystarczyło ich, aby w armii generała San Martina wyposażyć kompanię snajperów na każdy batalion. Dalsze konsekwencje już są olbrzymie- otóż w pewnym momencie 1816 roku Hiszpanii udało się prawie całkowicie zdusić rebelię w amerykańskich koloniach- z dwoma wyjątkami- armii San Martina w dzisiejszej północno- zachodniej Argentynie i Buenos Aires. Następnie to San Martin przeszedł do ataku i po błyskotliwym przekroczeniu Andów (naprawdę- przejście armią takich gór w szyku bojowym poprzednio chyba się udało Hannibalowi) właściwie rozniósł w drzazgi większość hiszpańskiej Armii na terenach dzisiejszego Chile i Peru, co praktycznie zakończyło wojny o niepodległość Ameryki Południowej- a straty jego armii były we wszystkich bitwach podejrzanie niskie- co narzuca tezę o konsekwentnym użytkowaniu snajperów do radzenia sobie z artylerzystami i łańcuchem dowodzenia. Należy zaznaczyć, że przez sporą część swojej kampanii nie miał przewagi liczebnej, a armia nie mogła się równać dyscypliną z królewską- nawet jeśli to tylko Królestwo Hiszpanii.

Dokańczając- kto wie, czy gdyby nie idiotyczny rozkaz generała Whitelocke`a z ranka 5 lipca 1807, mapa świata nie wyglądałaby dziś zupełnie inaczej....
Przykład ten jest dla mnie przynajmniej bardzo ciekawy- bo wielokrotnie, analizując podobne sytuacje mam nierozwiązywalny dylemat- czy to głupota, czy sabotaż. Przynajmniej w tej sytuacji sprawa jest praktycznie w 100% jasna- tak przeprowadzony atak na ufortyfikowane miasto to była głupota, bo nikt nie wiedział, że ostatecznie przekazanie tej broni będzie miało takie a nie inne skutki- poza tym utrata ponad 1000 elitarnych żołnierzy byłaby ciosem dla każdego państwa, a jednocześnie Whitelocke w żaden sposób korzyści od rządu jeszcze nie istniejącego państwa (Argentyny znaczy) otrzymać nie mógł.
Swoją drogą- sam widziałem drzewiec akurat 71th Higlanders- także elitarnej jednostki, w muzeum w Lujan. Liczne ślady na nim wskazują, że bohaterstwu brytyjskich żołnierzy i ich woli walki do końca nie można nic zarzucić.
Tu dość słabe zdjęcie, ale cóż- był zakaz fotografowania...