Model agroeksportowy i przemysłowy gospodarki

Te dwa modele opisują zasadnicze cechy gospodarki i polityki państwa. Można wybrać jeden albo drugi. Model agroeksportowy oznacza państwo, które funkcjonuje w oparciu o produkcję i eksport płodów rolnych (choć akurat to nie ma znaczenia- identycznie się to odnosi do oparcie gospodarki o górnictwo, chodzi po prostu o surowce).

Te dwa modele gospodarki się zupełnie i zasadniczo różnią.

Zacznijmy od pierwszego- chyba najbardziej znanym czytelnikom przykładem jest I Rzeczpospolita (i jednocześnie jednym z wyraźniejszych). Otóż była sobie warstwa posiadaczy ziemskich (wytwórców dóbr eksportowych) . W jej najlepszym interesie leżało utrzymanie niskich kosztów produkcji (pańszczyzna!), minimalne państwo i brak opodatkowania (lub jak najniższe) oraz brak ceł na towary konsumpcyjne. To wszystko właśnie w I RP istniało. Na straży tych zdobyczy stał sejm, właśnie złożony z reprezentantów tychże producentów-eksporterów. Jedyna gospodarka, która naprawdę istniała w I RP- to właśnie nastawiona na obsługę szlachty- transport zboża do Gdańska (domena magnatów i żydów) oraz import dóbr konsumpcyjnych dla szlachty. Co oczywiście nie zmienia faktu, że przeciętny chłop miał wystarczającą ilość żywności dla siebie, zwykle więcej niż w przeludnionej zachodniej Europie. Ale kraj nie mógł odejść od tego modelu.

Drugi model- to kraj uprzemysłowiony (czy jakkolwiek to nazwiemy w danych czasach). Warstwą dominująca są drobni wytwórcy/przemysłowcy. W ich interesie prowadzona jest polityka przemysłowa. Podstawowym ich problemem jest chłonność rynku wewnętrznego i zagraniczne rynki zbytu wyrobów przemysłowych. Wobec czego, prowadzona polityka ma na celu osiągniecie wystarczającego popytu wewnętrznego, ochronę przed zagraniczną konkurencją. Czyli- w skrócie- polityka protekcjonistyczna. Dla zamożnych i klasy średniej to stwarza oczywiście możliwości inwestycji i ekspansji przemysłowej, dla biednych- poprawę warunków życia. Tu ciężko przytoczyć „czysty” model, choć najbliższe jest niemiecki Związek Celny z lat 1832-1871 i USA od uzyskania niepodległości do czasów rozpoczęcia polityki imperialnej (wojna z Hiszpanią 1898), ewentualnie odejścia od standardu złota (1971).

To wszystko ma oczywiście także wpływ na ustrój państwa- jak pokazałem na przykładzie I RP. Czyli- tak naprawdę, kto ma kasę ten rządzi. Albo są to eksporterzy surowców, albo przemysłowcy. Dziś zresztą jest trzecia możliwość- banksterzy, choć ci są bliżej surowców, kredytując konsumpcję (żydzi w I RP!!!) czy kopalnie.

To wszystko wcale nie determinuje poziomu zycia przeciętnego człowieka. Wcale a wcale, gdyż- przy relatywnie niewielkiej ilości ludzi w stosunku do zasobów możliwy jest niesamowicie wysoki poziom życia w modelu surowcowo-eksportowym, tak jak jest możliwy niski poziom życia (a wręcz konieczny) na początku rozwoju przemysłowego.

Jest też trzeci model gospodarczy, siłą rzeczy znacznie mniej powszechny- czyli imperialny. Są to kraje, które żyją z wyzysku innych. Oparte jest to na kontroli handlu międzynarodowego i oczywiście potężnej armii i flocie to umożliwiającej. Historycznie- jest to Rzym w czasach imperialnych, Hiszpania w 16 w., Wielka Brytania w czasach królowej Wiktorii i USA (jeszcze) obecnie. Zresztą chciałbym zauważyć, że kiedy kończą możliwości eksploatacji kolonialnej- rozpoczyna się potężne załamanie- stąd też nie wróżę najlepszej przyszłości dla USA...

Gdzie jest tu Polska- w nieciekawym punkcie. Otóż próby i możliwości przekształcenia naszego nieszczęsnego kraju w przemysłowy były podejmowane w latach c. 1890-1905, potem za sanacji, a następnie w czasach Gomułki (a tak!). Były to próby mniej lub bardziej udane, tak czy inaczej dziś pozostała rola wytwórcy prostych produktów, surowców i dostarczyciela taniej siły roboczej.

Teraz, jak zwykle, wrócę do Argentyny jako pozytywnego przykładu. Choć lepszym będzie Brazylia, gdzie bardzo trudna droga od agroeksportu do przemysłu odbyła się w latach 60-tych i 70-tych. Obecnie Brazylia jest regionalną (a w pewnym zakresie i światową) potęgą. Argentyna jest dopiero (po raz kolejny...) na tej samej drodze. Co oczywiście stwarza spore implikacje biznesowe- rolnictwo i górnictwo daje nieco mniejsze zyski- bo jest dość wysoko opodatkowane, a produkty luksusowe dla konsumpcji właściwie zaporowo, za to przemysł rośnie jak na drożdżach, chroniony cłami i zamówieniami publicznymi tylko dla krajowych producentów (znaczy- kto sypie piasek, nie ma znaczenia, ale kto wkłada know- how, już ma). Przyznam się, że mój optymizm, co do dalszego rozwoju Argentyny wynika także z pewnego udziału w tej rozbudowie krajowego przemysłu i przekształcaniu w kraj przemysłowy, ale cóż- bliższa ciału koszula....

Tak czy inaczej- twierdzenia o wpływie opodatkowania na rozwój kraju są raczej bzdurą. Znaczenie ma poziom popytu wewnętrznego- czyli podatków pośrednich, za to całkowity poziom opodatkowania- nie ma (prawie) żadnego. Pewien oczywiście ma, istnieje tu jakaś granica- ale  wbrew twierdzeniom niektórych, nie ma ona wielkiego znaczenia. Na przykład- dla krajowego producenta wyrobów AGD to , czy podatek dochodowy wynosi 15 czy 35 % dużego znaczenia nie ma (wbrew pozorom). Dla międzynarodowej korporacji znaczenie ma (choć też mniesze niż np. kurs walutow). 

Cóż- zobaczy,y, czy to przekształcenie się obecnemu rządowi Argentyny uda. Przeciwnicy są potężni, ci którym się to będzie opłacać na razie dość mali. Jeśli się uda- spora część społeczeństwa zyska, niektórzy naprawdę dużo (znaczy producenci dóbr przemysłowych), inni stracą (czyli importerzy) . Jak będzie- zobaczymy. Ja i tak mam nadzieję na utrzymanie obecnej polityki. Akurat moja sympatia dla tego kraju, jak też portfel mówią tu zgodnie....